a pác thai

Tác giả: Trần Thanh Huyền

Bạn đang xem: a pác thai

Khái niệm “a-pac-thai” (apartheid) xuất hiện nay từ thời điểm năm 1917, tuy nhiên cơ chế chủ yếu trị a-pac-thai cần cho tới năm 1948 vừa mới được đầu tiên thiết lập và tồn bên trên kéo dãn cho tới năm 1994. Xét về mặt mày chủ yếu trị, cơ chế a-pac-thai ở Nam Phi được đầu tiên tạo hình kể từ thời khắc ra mắt cuộc bầu cử năm 1948. Đảng Dân tộc (The National Party – NP) lên tóm quyền với chương trình chủ yếu trị được tóm tắt vô khái niệm apartheid (phân biệt chủng tộc) hoặc apartness (phân lập). Chính sách phân lập đã loại tất cả những người ko phải là domain authority trắng đi ra khỏi các phòng ban quyền lực, trừ một số rất ít người domain authority màu. Các cá thể vô xã hội bị phân loại bám theo chủng tộc. Sự phân loại này được quá nhận về mặt mày pháp luật và được xây đắp trở thành luật nhằm quản lý và vận hành những group người vô xã hội.

Chế độ a-pac-thai thực chất là sản phẩm đặc trưng của chế độ vì thế người domain authority trắng Nam Phi (Africaner) nắm giữ và phần nào là di sản của chủ nghĩa thực dân Anh từ thế kỷ 19 khi những giới mái ấm thực dân ham muốn kiểm soát sự di trú của những người domain authority đen thui và domain authority color đến các vùng vì thế người domain authority trắng chiếm giữ.

Chính quyền Nam Phi đang được trải qua nhiều luật đạo nhằm mục tiêu hợp lí hóa cơ chế apacthai. Tiêu biểu hoàn toàn có thể kể cho tới Đạo luật các Khu vực Nhóm người (Group Areas Act) ban hành năm 1950, là cơ sở trung tâm của hệ thống a-pac-thai xác định sự phân loại các nhóm chủng tộc về mặt địa lý. Tiếp bại Luật Phân biệt Tiện nghi vấn (Separate Amentities Act) năm 1953 thể hiện hàng loạt những quy định phân biệt cụ thể như phân biệt người được sử dụng bãi tắm, xe pháo buýt, bệnh viện, trường học phổ thông và đại học. Luật này cũng quy định buộc người domain authority đen thui và domain authority màu phải luôn luôn đem bám theo mặt mày mình thẻ căn cước, coi đó là dạng hộ chiếu nhằm ngăn chặn sự thiên di vào các quần thể vực domain authority trắng. Người domain authority đen thui bị cấm ko được sống tại các thành phố domain authority trắng, thậm chí tức thì cả ko được thăm hỏi viếng nếu ko có giấy phép đặc biệt. Trong khi Luật Cấm Hôn nhân hỗn hợp (Mixed Marriages Act) năm 1949 và Luật Trái Luân lý (Immorality Act) năm 1950 còn cấm người dân tổ chức hôn nhân gia đình hoặc có quan lại hệ lẫn lộn giữa các chủng tộc cụ thể.

Quyền công dân của người domain authority màu và domain authority đen thui bị siết chặt, kể cả quyền bầu cử. Ví dụ, Luật Phân biệt thay mặt của cử tri đã được trải qua năm 1956 gạt các cử tri domain authority màu đi ra khỏi danh sách cử tri công cộng và lập đi ra một danh sách cử tri riêng rẽ mang đến họ. Người domain authority màu cũng bị cấm nhập cuộc những cuộc bầu cử như người domain authority đen thui suốt từ thập kỷ 1950 đến năm 1983 khi một cuộc cải cách Hiến pháp mang đến phép người domain authority màu và người Châu Á thiểu số quyền được nhập cuộc vào các viện của Quốc hội và được hưởng một vài quyền hạn chế, bao quát cả quyền bầu cử.

Bên cạnh hướng nhìn chủ yếu trị – xã hội, vấn đề bất bình đẳng về kinh tế và quyền sở hữu cũng trở nên nổi cộm vô xã hội. Trong phân phối thu nhập, gần 60% dân số chỉ có thu nhập dưới mức  42.000 Rand/năm (tương đương 7.000 USD), trong lúc 2,2% dân số có thu nhập rộng lớn 360.000 Rand/năm (khoảng 50.000 USD). Nghèo khổ là tình trạng phổ biến ở Nam Phi lúc bấy giờ. Người domain authority đen thui là tầng lớp nghèo khổ nhất. Khoảng 80% đất đai trang trại nằm vô tay người domain authority trắng. Về cơ bản chế độ a-pac-thai đã từng mang đến những người domain authority đen thui và domain authority màu bị mất quyền sở hữu chính những mảnh đất vốn là của họ.

Để đáp ứng tiến hành cơ chế a-pac-thai, cơ quan ban ngành Nam Phi đã ban bố những thiết chế an toàn khắc nghiệt khiến nhà nước Nam Phi trở thành một nhà nước cảnh sát. Tuy nhiên, điều này sẽ không ngăn cản trở được sự chống đối rộng thoải mái so với cơ chế phân biệt chủng tộc này. Trong thập kỷ 1950, sau thời điểm a-pac-thai trở thành khối hệ thống chủ yếu trị – xã hội chuẩn xác, hàng loạt các cuộc biểu tình, xung đột đã nổi lên ở Nam Phi. Đảng Đại hội Dân tộc Phi (African National Congress – ANC) tuyên bố “Nam Phi thuộc về tất cả những người sống bên trên mảnh đất này, cả người domain authority đen thui và người domain authority trắng” và đấu giành đòi bãi bỏ cơ chế a-pac-thai. Sau những cuộc nổi dậy diễn đi ra tại Sharpevill tháng 3 năm 1960, chính phủ đã cấm tất cả các tổ chức chính trị của người Phi domain authority đen thui, vô đó có ANC.

Xem thêm: cơ quan ngôn luận của hội việt nam cách mạng thanh niên

Trên bình diện quốc tế, hệ thống phân biệt chủng tộc được thể chế hóa ở Nam Phi dưới chế độ a-pac-thai đã vi phạm các vẹn toàn tắc của Hiến chương Liên Hiệp Quốc và những quy tấp tểnh pháp luật quốc tế cũng giống như những tuyên bố công cộng về quyền loài người. Vì thế, Nam Phi đã bị cô lập cả ở quần thể vực và bên trên trường quốc tế, bị Liên Hiệp Quốc chuẩn xác lên án. Năm 1973, những nước member Liên Hiệp Quốc đã trải qua Công ước quốc tế về đàn áp và trừng phạt tội phân biệt chủng tộc, chuẩn xác thể hiện một khuôn khổ pháp lý để các nhà nước thành viên áp dụng các biện pháp trừng phạt, khiến cho áp lực với chính phủ a-pac-thai ở Nam Phi, đòi chính phủ này phải thay cho đổi các chính sách của họ. Công ước này bắt đầu có hiệu lực từ năm 1976.

Một văn bản pháp lý khác là Quy chế Rome của Tòa án Hình sự Quốc tế đã xác định a-pac-thai là một vô số 11 tội chống lại nhân loại. Công dân của nhiều số các nhà nước bao quát cả Nam Phi có quyền ý kiến đề xuất thể hiện truy tố tại Tòa án Hình sự Quốc tế các cá nhân đã vi phạm hoặc khuyến khích phạm tội phân biệt chủng tộc.

Với sự phản kháng quyết liệt từ bên phía trong, sự cô lập và trừng phạt của thế giới từ mặt mày ngoài, cộng với vị thế ngày càng suy yếu, đến đầu thập niên 1980, chính phủ a-pac-thai ko còn sự lựa chọn nào khác ngoài việc phải thực hiện chính sách hòa giải dân tộc với người domain authority đen thui, chấp nhận hủy bỏ các định chế phân biệt chủng tộc, tuân thủ các quyết định của cộng đồng quốc tế, trước hết là các nghị quyết của Liên Hiệp Quốc và sự phán xét của Tòa án Tội phạm quốc tế, chấm dứt những tội ác mà cộng đồng quốc tế đã kết luận về tình trạng vi phạm nhân quyền, tội phân biệt chủng tộc và tội ác chống lại loài người.

Cụ thể từ năm 1984, các cuộc cải cách đã được tiến hành. Những bộ luật ngăn cấm đối với người domain authority đen thui và domain authority màu đã được huỷ bỏ hoặc nới lỏng. Năm 1990, chính quyền của De Klerk đã chuẩn xác tuyên bố tại Quốc hội về việc bãi bỏ các đạo luật phân biệt chủng tộc, bỏ lệnh cấm các đảng phái hoạt động, vô đó có đảng Đại hội Dân tộc Phi (ANC). Từ năm 1990 đến 1991 bộ máy nhà nước hợp pháp của chế độ a-pac-thai đã bị giải thể. Tháng 12 năm 1991, Hội nghị vì một Nam Phi dân chủ (Codesa) đã bắt đầu các cuộc thương lượng về việc thành lập một chính phủ lâm thời nhiều sắc tộc và về bản hiến pháp mới mở rộng các quyền chính trị mang đến mọi nhóm người.

Tại cuộc trưng hòng dân ý tháng 3 năm 1992, cuộc bầu cử cuối cùng của những người domain authority trắng đã diễn đi ra ở Nam Phi, các cử tri đã mang đến phép chính phủ có quyền được thương lượng về bản hiến pháp mới với ANC và các đảng phái chính trị khác. Năm 1993 bản hiến pháp lâm thời đã được xây dựng trong lúc hóng đợi soạn thảo một bản hiến pháp chuẩn xác. De Klerk và lãnh tụ ANC Nelson Mandela đã được tặng giải Nobel Hòa bình vì thế đã có những nỗ lực để chế độ a-pac-thai kết thúc vô hòa bình, thêm phần tạo dựng nên một nền tảng dân chủ mới mang đến đất nước Nam Phi.

Xem thêm: việc đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp ở đồng bằng sông hồng phải gắn liền với

Ngày 10 tháng 5 năm 1994, Nelson Mandela trúng cử Tổng thống Nam Phi. Cuộc bầu cử đã diễn đi ra một cách hòa bình. ANC chiếm 62,7% số phiếu, ít rộng lớn ví với mức 66,7% mà họ dành được khi muốn xây dựng bản hiến pháp mới, tuy nhiên đủ để họ dành quyền đứng đi ra thành lập chính phủ mới bên trên phạm vi toàn quốc. Cuộc bầu cử cũng đã quyết định số phận các chính quyền cấp tỉnh, tất cả đều vì thế ANC chi phối. NP chiếm được nhiều số phiếu của người domain authority trắng và domain authority màu, vì thế đó đã chuẩn xác trở thành đảng đối lập.

Ngày 8 tháng 5 năm 1996, bản hiến pháp mới đã được chuẩn xác phê chuẩn. Đây là sự kiện có ý nghĩa chính trị hết sức quan lại trọng bởi thành quả của cuộc cách mạng dân chủ Nam Phi đã được thể chế hóa, tạo nền tảng pháp lý mang đến sự hoạt động của chính phủ mới. Hiến pháp mới đã đảm bảo các quyền bình đẳng mang đến mọi công dân Nam Phi và khẳng định mọi sự phân biệt đối xử vô xã hội là bất hợp pháp. Hiến pháp này đã chuẩn xác xóa bỏ hệ thống phối hợp nền tảng phân biệt chủng tộc của chính phủ a-pac-thai và xây dựng chính phủ mới phối hợp nền tảng dân chủ.

Nguồn: Đào Minh Hồng – Lê Hồng Hiệp (chủ biên), Sổ tay Thuật ngữ Quan hệ Quốc tế, (TPHCM: Khoa QHQT – Đại học tập KHXH&NV Thành Phố Hồ Chí Minh, 2013).