bia tiến sĩ

Bách khoa toàn thư há Wikipedia

Bia tiến sỹ Văn Miếu Thăng Long, hoặc bia tiến sĩ Văn Miếu-Quốc Tử Giám là những bia đá ghi thương hiệu những người dân đỗ Tiến sĩ những khoa đua thời Lê sơ, thời Mạc và thời Lê trung hưng (1442-1779) bên trên Văn Miếu - Văn Miếu Quốc Tử Giám, TP. hà Nội, nước Việt Nam. Các bia đá này đang được UNESCO thừa nhận là Di sản tư liệu toàn cầu nằm trong Chương trình Ký ức Thế giới vào trong ngày 9/3/2010, bên trên Macau, Trung Quốc. Sau Mộc phiên bản triều Nguyễn, Bia Tiến sĩ Văn Miếu là di tích tư liệu loại nhì của nước Việt Nam được đi vào hạng mục Di sản tư liệu thế giới^[1][2].

Bạn đang xem: bia tiến sĩ

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Các bia tiến sĩ Văn Miếu Thăng Long được dựng nhập thời hạn ngay sát 300 năm (từ năm 1484 (niên hiệu Hồng Đức loại 15) cho tới năm 1780 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 41), tương khắc những bài xích văn bia đề danh tiến sỹ Nho học tập nước Việt Nam của những khoa đua Đình từ thời điểm năm 1442 (niên hiệu Đại chỉ loại 3) cho tới năm 1779 (niên hiệu Cảnh Hưng loại 40).^[3] Trong thời hạn ê, sở hữu 124 khoa đua với 30 khoa đua ko được dựng bia và 91 khoa đua được dựng bia nên con số bia tương đối đầy đủ ở trên đây cần là 91 tấm bia. Tuy nhiên, tự thay đổi thiên của lịch sử dân tộc nhưng mà đến giờ chỉ từ 82 tấm bia tiến sĩ, 9 tấm bia đã biết thành rơi rụng.^[4] Theo sách Kiến văn tè lục của Lê Quý Đôn ghi chép năm 1776 thì khi ê sở hữu 124 khoa đua Tiến sĩ tuy nhiên ni chỉ từ 82 bia. Như vậy 42 khoa đua sở hữu từng nào khoa ko được dựng bia, từng nào khoa sở hữu dựng vẫn mất? Theo Đại Việt sử ký toàn thư thì 9 khoa đua trong thời gian 1469, 1472, 1484,  1490,1493, 1499, 1505, 1508 và 1634 đều được dựng bia tuy nhiên ni ko thấy sở hữu.^[5]

Năm 1484, với công ty trương tôn vinh Nho học tập và tôn vinh bậc học thức Nho học tập đỗ đại khoa, vua Lê Thánh Tông vẫn mang lại dựng những tấm bia tiến sĩ thứ nhất bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám cho những khoa đua Đình những năm vừa qua ê của phòng Hậu Lê, 7 bia thứ nhất, được dựng năm này. Trong số 7 bia tiến sĩ thứ nhất, thì 2 bia đầu được lập mang lại nhì khoa đua Đình, được lấy thực hiện đại diện thay mặt, của những triều vua trước, là khoa đua năm 1442 và khoa đua năm 1448, được Lê Thánh Tông cử Trực học tập sĩ Hàn Lâm Quách Đình chỉ phụ trách cứ xây cất văn bia, nằm trong nhì vị Đông Các ĐH sĩ (sau này cũng chính là 2 phó soái Tao đàn Nhị thập chén bát Tú) là: Thân Nhân Trung và Đỗ Nhuận biên soạn những bài xích văn bia, và được dựng riêng biệt nhập nhì bi đình Tả vu, Hữu vu. Số lượng bia tiến sĩ được dựng nhập thời đại căn nhà Lê sơ bao gồm 12 bia tiến sĩ thứ nhất, cho những khoa đua từ thời điểm năm 1442 cho tới năm 1514 (bia tiến sĩ khoa đua năm 1514 được dựng năm 1521). Những người biên soạn nội dung văn bia đều là những danh nho số 1 đương thời của Đại Việt, giống như những tiến bộ sĩ: Thân Nhân Trung, Đỗ Nhuận, Đào Cử, Đàm Văn Lễ, Lê Ngạn Tuấn, Nguyễn Đôn Phục, Nguyễn Trùng Xác, Lưu Hưng Hiếu, Lê Trung, Vũ Duệ,...

Nhà Mạc tự ĐK đang được tổ chức nội chiến với căn nhà Lê Trung hưng, nên chỉ có thể dựng được 2 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám, tuy vậy tổ chức triển khai được không hề ít kỳ đua tiến sỹ Nho học tập, này là bia tiến sĩ mang lại khoa đua năm 1529 (niên hiệu Minh Đức loại 3), khoa đua thứ nhất của triều Mạc Thái Tổ, và bia tiến sĩ mang lại khoa đua năm 1518 (niên hiệu Quang Thiệu loại 3 nằm trong triều đại Lê sơ, được dựng năm 1536). Như vậy, nhập trong cả thời kỳ căn nhà Mạc sở hữu kinh trở thành Thăng Long, với 22 khoa đua Đình được tổ chức triển khai, tuy nhiên chỉ mất độc nhất một khoa đua tiến sỹ căn nhà Mạc được dựng bia bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám.

Sang triều đại Lê Trung hưng, những kỳ đua tiến sỹ Nho học tập được phục sinh ngay lập tức kể từ thời triều vua Lê Trung Tông khi vẫn đang còn đóng góp đô ở Thanh Hóa và ko cướp lại được Thăng Long, với khoa đua Điện (thi Đình) thứ nhất là khoa đua Chế khoa năm 1554. Sau khi cướp lại được Thăng Long năm 1592, những kỳ đua Đình được tổ chức triển khai điều độ hơn. Nhưng cũng cần cho tới năm 1653 (niên hiệu Thịnh Đức loại nhất), thì căn nhà Lê Trung hưng mới nhất tổ chức một mùa dựng bia tiến sĩ lớn số 1 bên trên Văn Miếu Thăng Long, Thượng thư Sở Lễ Dương Trí Trạch được giao phó tổ chức triển khai dựng 25 bia tiến sĩ kể từ khoa đua năm 1554 cho tới khoa đua năm 1652.

Sau ê, cho tới năm 1717 (niên hiệu Vĩnh Thịnh loại 13), mới nhất lại sở hữu mùa dựng bia rộng lớn thứ hai nhập triều đại căn nhà Lê Trung hưng (do Thám hoa Nguyễn Quý Đức công ty trì), với 21 bia tiến sĩ cho những khoa đua từ thời điểm năm 1656 cho tới khoa đua năm 1715. Với nhì mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn, tiếp sau đó là những phiên dựng bia thông thường xuyên sau từng khoa đua (trung bình cứ 1 cho tới 4 năm tiếp theo từng khoa lại tổ chức dựng bia tiến sĩ mang lại khoa đua ngay lập tức trước ê, một số trong những khoa dựng bia ngay lập tức nhập năm đua Đình) cho đến bia tiến sĩ sau cuối mang lại khoa đua năm 1779, căn nhà Lê trung hưng vẫn dựng phần rộng lớn bia tiến sĩ (68).

Xem thêm: Cách chơi Fantan - bí quyết giành chiến thắng tại FUN88

Sang triều đại căn nhà Tây Sơn (không tổ chức triển khai đua tiến sỹ Nho học) và nhất là căn nhà Nguyễn, kinh thành được đi vào Phú Xuân-Huế, Văn Miếu Thăng Long không hề là văn miếu vương quốc nữa nên những bia tiến sĩ không hề được dựng bên trên trên đây. Nhà Nguyễn chính thức mang lại dựng bia tiến sĩ bên trên Văn Thánh Miếu Huế kể từ khoa đua năm 1822.

Năm 1805, vua Gia Long mang lại xây tăng Khuê Văn Các. Khuê Văn Các bao gồm sở hữu 2 tầng, 8 cái, tầng bên dưới là tư trụ gạch ốp, tầng bên trên là phong cách xây dựng mộc, tư mặt mày đều phải sở hữu hành lang cửa số tròn trĩnh với những con cái tiện lan đi ra tư phía biểu tượng mang lại hình hình ảnh sao Khuê lan sáng sủa. Hai mặt mày cút nhập tự nhì cổng Tắc Văn và Súc Văn. Khuê Văn Các là điểm tổ chức triển khai bình những bài xích thơ hoặc của những cử tử.

Không sở hữu tổng hợp đầu tiên số tiến sỹ được ghi bên trên những bia tiến sĩ này, những mối cung cấp không giống nhau cho thấy trong tầm thời hạn này đã sở hữu từ là một.303 cho tới 1.323 tiến sỹ ^[6], nhập số này còn có 18 trạng nguyên vẹn, 21 bảng nhãn và 33 thám hoa. Tuy nhiên, con số 82 bia còn sót lại hoàn toàn có thể ko tương đối đầy đủ và ko ghi không còn những thương hiệu chúng ta những vị tiến sỹ thời ấy.

Xem thêm: Bật mí cách thắt dây giày giấu dây đơn giản và đẹp mắt

Di sản[sửa | sửa mã nguồn]

Với 3 mùa dựng bia tiến sĩ rộng lớn nhập trong thời gian 1484 (7 bia), 1653 (27 bia), 1717 (19 bia), xen kẹt 2 quá trình dựng bia tiến sĩ thông thường xuyên vào thời điểm cuối những triều đại Lê sơ và Lê trung hưng, 82 bia tiến sĩ bên trên Văn Miếu-Quốc Tử Giám (gồm: 13 bia tương khắc những khoa tiến sỹ triều đại căn nhà Lê sơ, 1 bia tương khắc khoa đua tiến sỹ triều đại căn nhà Mạc, 68 bia tương khắc những khoa đua tiến sỹ triều đại căn nhà Lê trung hưng), đề danh nằm trong loại bậc và quê quán của 1304 vị tiến sỹ Nho học tập (3 người nhập số này là Trịnh Thiết Trường, Nguyễn Nguyên Chẩn và Nguyễn Nhân Bị đều tham dự cuộc thi và đỗ tiến sỹ nhì lần).

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

• Di sản tư liệu thế giới
• Mộc phiên bản triều Nguyễn
• Khu dự trữ sinh quyển thế giới
• Di sản thế giới
• Di sản văn hóa truyền thống phi vật thể của nhân loại
• Di sản toàn cầu bên trên Việt Nam

Chú thích[sửa | sửa mã nguồn]

Liên kết ngoài[sửa | sửa mã nguồn]

• Bài Văn bia đề danh Tiến sĩ Việt Nam bên trên Tạp chí Hán Nôm số 4(71) năm 2005 của Trịnh Khắc Mạnh
• Văn tương khắc bia tiến sĩ Văn miếu Việt Nam
• Văn tương khắc bia Văn miếu Thăng Long-Hà Nội